ΠΡΟΚΑΤΑΛΗΨΕΙΣ ΚΑΙ ΟΙ ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥΣ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ
ΠΡΟΚΑΤΑΛΗΨΕΙΣ ΚΑΙ ΟΙ ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥΣ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ
Προκατάληψη είναι η πεποίθηση εκείνη που δεν στηρίζεται σε λογική επιχειρηματολογία, προς την οποία μάλιστα και αντιπαρατίθεται ανυποχώρητα. Υπολαμβάνεται ως μια γνώμη ή ένα σύνολο γνωμών ή ακόμα και ως ολόκληρη θεωρία, η οποία έχει σχηματισθεί κατά έναν μη επιστημονικό τρόπο. Είναι μια τοποθέτηση που περιλαμβάνει συναισθήματα όπως η περιφρόνηση και η απέχθεια. Δεν πρόκειται για άποψη γιατί κάθε άποψη δεν μπορεί να θεωρηθεί εσφαλμένη αλλά για στέρεα πεποίθηση.
Γενικά οι προκαταλήψεις:
- Είναι ειδικές κατηγορίες στερεοτύπων,
- Είναι στάσεις απέναντι σε διάφορες κοινωνικές ομάδες, οι οποίες χαρακτηρίζονται από έναν ιδιαίτερα αρνητικό
συναισθηματικό τόνο και μια εχθρική, επιθετική διάθεση.
- Προδικάζουν άτομα ή ομάδες σε σχέση με χαρακτηριστικά που τους αποδίδονται τη φυλή, το φύλο, την εθνικότητα, τους πολιτικούς ή θρησκευτικούς δεσμούς, τη γλώσσα, την εμφάνιση και τη σεξουαλική τους προτίμηση, και
- Μεταβάλλονται δύσκολα.
Μορφές προκαταλήψεων είναι οι ακόλουθες:
Α. Όταν οι ρίζες της προκατάληψης βρίσκονται στην προσωπικότητα των ατόμων:
- Τύπος προσωπικότητας των ανθρώπων. Εστιάζει στις ατομικές διαφορές και προσπαθεί να εξηγήσεις γιατί κάποιοι άνθρωποι είναι περισσότερο ευαίσθητοι στην ανάπτυξη προκαταλήψεων από ότι κάποιοι άλλοι.
i) Η αυταρχική προσωπικότητα: Δείχνουν υπερβολικό σεβασμό στην εξουσία και διάκεινται περισσότερο θετικά απέναντι σε άτομα που ανήκουν στην δική τους ομάδα. Οι πολιτικές στάσεις εκφράζουν την προσωπικότητά τους. Η προκατάληψη αποτελεί την εκδήλωση ενός παθολογικού τύπου προσωπικότητας.
ii) Η «στενότητα σκέψης»: Οι άκαμπτες προσωπικότητες δεν είναι δεκτικές απέναντι σε νέες πληροφορίες που θα μπορούσαν να αντικρούσουν τις πεποιθήσεις τους, έχουν δηλαδή στενότητα σκέψης.
iii) Ακραίος αυταρχισμός: Αυστηρή υπακοή στις νομιμοποιημένες αρχές, γενικά συναισθήματα επιθετικότητας και δέσμευση στις παραδόσεις και στους κοινωνικούς κανόνες που θεωρείται ότι επιδοκιμάζονται από τις Αρχές.
iv) Προσανατολισμός κοινωνικής κυριαρχίας: Σε μια προσπάθεια ελαχιστοποίησης των συγκρούσεων, οι κοινωνίες δημιουργούν μύθους που νομιμοποιούν την ιεραρχία, προωθώντας την ανωτερότητα μιας ομάδας έναντι μιας άλλης, συντηρούν τις ανισότητες και δικαιολογούν την καταπίεση.
Β. Όταν οι ρίζες της προκατάληψης εντοπίζονται στις λειτουργικές σχέσεις μεταξύ των ομάδων:
- Ενδοομαδική ευνοιοκρατία. Περιγράφει την τάση να ευνοούνται τα μέλη της ενδοομάδας σε σύγκριση με τα μέλη της εξωομάδας ως προς την αντίληψη, τις στάσεις και τη συμπεριφορά. Ο ανταγωνισμός για την κατοχή των λιγοστών διαθέσιμων πόρων αποτελεί αφετηρία της ενδοομαδικής ευνοιοκρατίας και του εθνοκεντρισμού.
Γ. Όταν οι ρίζες της προκατάληψης εντοπίζονται στις γνωστικές διαδικασίες της κατηγοριοποίησης και στις διαδικασίες που σχετίζονται με την ταυτότητα και τον αυτοπροσδιορισμό:
- Εθνοκεντρισμός. Η τεχνική ονομασία για τη θεώρηση που υποστηρίζει ότι η ομάδα στην οποία ανήκει κανείς βρίσκεται στο κέντρο των πάντων, ενώ όλοι οι άλλοι μετρούνται και αξιολογούνται με βάση αυτήν.
Ο εθνοκεντρισμός:
α) Βασίζεται στη θεωρία της κοινωνικής ταυτότητας. Τα άτομα αντλούν μια αίσθηση ταυτότητας από τις ομάδες στις οποίες ανήκουν και τις οποίες τείνουν να ευνοούν.
β) Τα μέλη της κοινωνίας υποδοχής και των κυρίαρχων πολιτισμικών ομάδων θα τείνουν να εκδηλώσουν προκατάληψη εναντίον ανθρώπων που ανήκουν σε διαφορετικές πολιτισμικές ομάδες, σε μια προσπάθεια να διατηρήσουν σε συμβολικό επίπεδο την υψηλή κοινωνική τους θέση.
