Η ΕΝΝΟΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ ΡΑΤΣΙΣΜΟΥ
Η ΕΝΝΟΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ ΡΑΤΣΙΣΜΟΥ
Η λέξη "ρατσισμός" χρησιμοποιείται για να αναγάγει μια ομάδα ως υπέρτερη άλλων. Πιο συγκεκριμένα περιγράφει τις πράξεις μιας ομάδας ανθρώπων (οι οποίοι συνδέονται με κάποια κοινά χαρακτηριστικά) εναντίον μίας άλλης ομάδας.
Υπάρχουν διάφορες μορφές του ρατσισμού, οι κυριότερες εκ των οποίων είναι:
α) Φυλετικός Ρατσισμός
Φυλετικός ρατσισμός είναι η αντίληψη ότι επειδή κάποια άνθρωποι ανήκουν σε άλλες "φυλές", είναι είτε ανώτεροι είτε κατώτεροι από αυτούς που ανήκουν σε κάποιες άλλες. Για παράδειγμα οι κάτοικοι της Αφρικής, έχουν πιο σκούρο δέρμα και κάποια άλλα χαρακτηριστικά, που τους κάνουν να διαφέρουν από τους άλλους ανθρώπους. Εξαιτίας αυτού, θεωρούνται από τους ρατσιστές ότι ανήκουν σε κατώτερη φυλή.
Στην ουσία όμως, αν και υπάρχουν "επιφανειακές" διαφορές, όλοι οι άνθρωποι είναι απλά άνθρωποι και έχουν όλοι ίσα δικαιώματα.
Τέτοιες πεποιθήσεις έχουν αποδειχτεί λανθασμένες από επιστημονική και ανθρωπολογική έρευνα, η οποία αποδεικνύει πώς όλοι οι άνθρωποι έχουν τον ίδιο πρόγονο, με αποτέλεσμα να έχουν τις ίδιες νοητικές και φυσιολογικές ικανότητες.
β) Εθνικός Ρατσισμός
Εθνικός ρατσισμός είναι ο ρατσισμός που υπάρχει μεταξύ των εθνικοτήτων. Για παράδειγμα, εγώ επειδή είμαι Έλληνας και ο άλλος Αλβανός ή Τούρκος ή Βούλγαρος κ.λπ., θεωρώ ότι είμαι πιο ανώτερος άνθρωπος από αυτόν. Κι αυτό επειδή η χώρα μου έχει μεγάλη ιστορία, πολιτιστική κληρονομιά, καλύτερη ποιότητα ζωής, κλπ, σε αντίθεση με την Αλβανία, Βουλγαρία, Τουρκία κ.ά.. Άρα είμαι ρατσιστής αν θεωρώ ότι όλοι οι Έλληνες είναι ανώτεροι άνθρωποι από αυτούς.
Αυτό είναι μέγα λάθος, μιας και στην τελική ένας απλός άνθρωπος είμαι κι εγώ, όπως κι αυτός και δεν διαφέρουμε σε κάτι επειδή η χώρα μου έχει κάποια διαφορετικά χαρακτηριστικά σε σχέση με τη δική του.
γ) Κοινωνικός Ρατσισμός
Ο κοινωνικός ρατσισμός στρέφεται εναντίον ανίσχυρων και αδύνατων κοινωνικών ομάδων, που διαφέρουν από τους άλλους συνανθρώπους τους ως προς τον τρόπο ζωής, την οικονομική και κοινωνική τους θέση, το θρήσκευμα, τις αντιλήψεις τους, τις ερωτικές επιλογές τους, το φύλο τους, την ηλικία τους. Τέτοιες ομάδες είναι οι άνθρωποι με ειδικές ανάγκες, οι ναρκομανείς, οι άνεργοι, οι άστεγοι, οι φυλακισμένοι, οι τσιγγάνοι, οι γυναίκες, οι ηλικιωμένοι, οι ομοφυλόφιλοι, οι άνθρωποι διαφόρων θρησκευτικών μειονοτήτων κ.ά.
Ο κοινωνικός ρατσισμός εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους για μια κοινωνία, διότι διακρίνει τους ανθρώπους σε δυνατούς-ανώτερους και αδύναμους-κατώτερους, περιθωριοποιεί και αποκλείει ευάλωτες κοινωνικές ομάδες και άτομα παραβιάζοντας απρόκλητα σημαντικά ανθρώπινα δικαιώματα. Οι έντονες διακρίσεις, οι κοινωνικοί αποκλεισμοί μπορούν να οδηγήσουν σε διχασμό, αναταραχές, σε βίαιες συμπεριφορές, επικίνδυνες για το κοινωνικό σύνολο.
Το χειρότερο όμως είναι η προοπτική να ζήσουν οι άνθρωποι και ιδιαίτερα οι νέοι σε ένα κόσμο αδικιών και ανισοτήτων όπου κάποιοι από αυτούς θα νιώσουν τον κοινωνικό ρατσισμό να στρέφεται εναντίον τους, σε μια κοινωνία όπου θα συνηθίσουν στον ανταγωνισμό, στη βία και στην εξόντωση οποιουδήποτε είναι διαφορετικός.
Με τον όρο μισαλλοδοξία εννοούμε το μίσος που τρέφουν ορισμένοι άνθρωποι εναντίον όσων έχουν διαφορετική άποψη (πολιτική τοποθέτηση, θρησκεία κλπ). Έτσι έχουμε την πολιτική μισαλλοδοξία, τη θρησκευτική μισαλλοδοξία κ.ά.
Ως σεξισμός θεωρείται η διάκριση εναντίον ανθρώπων βασισμένη στο φύλο τους ή σεξουαλικό προσανατολισμό τους. Ο όρος προέρχεται από τη λατινική λέξη sexus=φύλο. Στην Ελλάδα ο σεξισμός αφορά κυρίως πεποιθήσεις που οδηγούν σε αυθαίρετες διακρίσεις κατά των γυναικών, με βάση τα στερεότυπα του φύλου τους και μόνο, στο πλαίσιο της πατριαρχικής κοινωνίας. Ο σεξισμός εκδηλώνεται πιο απτά μέσα από κοινωνικοπολιτικές πρακτικές διακρίσεων που θεωρούν εκ προοιμίου τη γυναίκα «ασθενές φύλο».
Η ομοφοβία περιλαμβάνει μίσος, εχθρότητα ή αποδοκιμασία των ομοφυλόφιλων ανθρώπων, της ομοφυλοφιλικής συμπεριφοράς, που οδηγεί στην εκδήλωση μισαλλοδοξίας. Συχνά φτάνει ως το σημείο να εκδηλώνεται πολύ επικίνδυνα, όπως μέσω λεκτικής βίας και με ομοφοβικά εγκλήματα μίσους, όπως επιθέσεις, ξυλοδαρμούς, ακόμη και φόνους.
δ) Θεσμικός Ρατσισμός
Ο θεσμικός ρατσισμός είναι οι διάφορες μορφές διακρίσεων που μπορεί να κάνουν κυβερνήσεις, εταιρείες ή άλλοι μεγάλοι οργανισμοί που ασκούν επιρροή στη ζωή μας. Επομένως, ο θεσμικός ρατσισμός είναι οι διακρίσεις που γίνονται εις βάρος μη-προνομιούχων ομάδων του πληθυσμού (π.χ. εθνικές μειονότητες και ομάδες μεταναστών) και μπορεί να εντοπιστεί σε διάφορους τομείς της κοινωνικής και πολιτικής ζωής - όπως στον τομέα της στέγασης, της εργασίας, της εκπαίδευσης, καθώς επίσης και στον τομέα των πολιτικών δικαιωμάτων, όπου η μεταχείριση δεν είναι ίση για όλους.
Μόνο αν κάποιος άνθρωπος γίνει θύμα θεσμικού ρατσισμού μπορεί να αντιληφθεί τι ακριβώς σημαίνει αυτό το φαινόμενο. Πρόκειται για ένα αίσθημα αποκλεισμού και για να μπορέσει κανείς να το νιώσει μπορεί να αναλογιστεί τις δικές του εμπειρίες/βιώματα σε μία ξένη χώρα, όπου μπορεί να έχει νιώσει ότι δεν ήταν ευπρόσδεκτος.
Ξενοφοβία
Ο όρος ξενοφοβία είναι σύνθετος (από το "ξένος" + "φόβος") και ουσιαστικά σημαίνει το φόβο προς το ξένο, το καινούργιο, το άγνωστο. Με το όρο αυτό ουσιαστικά αναφερόμαστε στην «μη αποδοχή του καινούργιου» σε σχέση με ότι θεωρούμε ως "κοινωνικά σωστό". Πιο αναλυτικά, θα μπορούσαμε να πούμε ότι ξενοφοβικός είναι αυτός που δεν αποδέχεται τις αλλαγές (κοινωνικές, πολιτισμικές, οικονομικές, θρησκευτικές κλπ) που συντελούνται στο κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο βρίσκεται.
Υπάρχουν διάφορες μορφές του ξενοφοβίας, οι κυριότερες εκ των οποίων είναι:
α) Κοινωνική ξενοφοβία η οποία εκδηλώνεται σε:
- Μετανάστες, που δεν ανήκουν στην κοινωνία της χώρας στην οποία μεταναστεύουν.
- Μια φυλή, που έγινε μέρος της κοινωνίας μιας χώρας μέσω πολεμικών κατακτήσεων ή γεωπολιτικών μεταβολών.
Αυτή η μορφή ξενοφοβίας μπορεί να διευκολύνει τις εχθρικές και βίαιες αντιδράσεις, όπως η μαζική απέλαση των ξένων, το πογκρόμ ή και στην γενοκτονία.
β) Πολιτιστική ξενοφοβία.
Η ξενοφοβία έχει και πολιτιστική έννοια, αφού όλοι οι πολιτισμοί δέχθηκαν ξένες επιρροές στην κουλτούρα τους. Ένα παράδειγμα είναι οι ξένες λέξεις που περιλαμβάνονται σε μια εθνική γλώσσα (δηλ. αγγλικές λέξεις στην ελληνική γλώσσα). Αυτό σπάνια οδηγεί σε επιθετικότητα κατά των μεταναστών, αλλά μπορεί να οδηγήσει σε πολιτικές εκστρατείες για "γλωσσικό καθαρισμό", δηλ. να διαγραφούν οι ξένες λέξεις από την γλώσσα τους.
