Η ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΟΧΛΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΩΝ ΑΚΡΑΙΩΝ ΘΕΣΕΩΝ
Η ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΟΧΛΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΩΝ ΑΚΡΑΙΩΝ ΘΕΣΕΩΝ
Ένα μείζον θέμα που επηρεάζει καίρια τις σύγχρονες κοινωνίες είναι η λεγόμενη ψυχολογία του όχλου. Στην αρχαία Ελλάδα δεν ήταν άγνωστο το φαινόμενο και οι επιτήδειοι πολιτικοί, επειδή γνώριζαν ότι μπορούσαν να επηρεάζουν τα πλήθη, συνειδητά έκαναν εκμετάλλευση.
Ο άνθρωπος, όταν βρίσκεται σε μια πολιτική συγκέντρωση, όπου εκφράζονται ακραίες απόψεις (ρατσισμός, μισαλλοδοξία κλπ) μπορεί να χάσει τη ταυτότητά του, την κρίση και την ανεξαρτησία της σκέψης. Πολλές φορές, δεν είναι σε θέση να υπακούσει στα δικά του συναισθήματα, στη δική του ψυχολογία και ψυχοσύνθεση. Ταυτίζεται με την ψυχολογία που θα διαμορφωθεί στο άτακτο ή καθοδηγημένο πλήθος. Τα συνθήματα, οι φωνές και οι κινήσεις δημιουργούν μια άλλη ατμόσφαιρα και μια άλλη δυναμική. Δημιουργείται, έτσι η αίσθηση της δύναμης και της υπεροχής. Ένα τυχαίο σύνθημα είναι ικανό να παρασύρει ένα πλήθος σε βιαιότητες, βιαιοπραγίες και καταστροφές. Η λογική σκέψη υποχωρεί. Το αίσθημα της ασφάλειας συνδυάζεται όχι μόνο με τη δύναμη αλλά και με την ατιμωρησία. Επικρατεί η άποψη ότι μέσα στο πλήθος δεν υπάρχει ευθύνη, άρα μπορώ να κάνω ό,τι θέλω και ό,τι προκύψει.
Ποιες, όμως είναι οι αιτίες δημιουργίας του όχλου; Κατά τον Γάλλο ιατρό, ψυχολόγο και κοινωνιολόγο Λεμπόν είναι οι ακόλουθες:
α) η αριθμητική δύναμη δημιουργεί ένα αίσθημα ακατανίκητης δύναμης.
β) διανοητική μεταβίβαση (κοινωνικός υπνωτισμός).
γ) η υποβολή, αποτέλεσμα της οποίας είναι η διανοητική μεταβίβαση. Με την υποβολή το άτομο δέχεται τις ιδέες αβασάνιστα, ασυνείδητα, ακούσια και τις μεταβιβάζει και στους άλλους.
Στον όχλο δίκαιο, νόμος, λογική και αλήθεια δεν έχουν καμία θέση. Ο καθένας, όντας στην ασφάλεια, την ανωνυμία και την ατιμωρησία, δεν κουράζει καθόλου το μυαλό του να σκεφτεί και να πράξει. Είναι πιο βολικό να δέχεται αυτό που λένε και πράττουν οι άλλοι. Έτσι, το άτομο μετατρέπεται σε ένα άβουλο ον και γίνεται υποχείριο της δύναμης του όχλου. Εύστοχα παρατηρεί ο Λεμπόν ότι από τη στιγμή που δημιουργείται όχλος και ο απαίδευτος και ο σοφός αποβάλλουν την ικανότητα της αντικειμενικής παρατήρησης. Ζουν μέσα σε μια ομαδική αυταπάτη εξαιτίας της πνευματικής τύφλωσης και του φανατισμού. Κάθε υποβαλλόμενη ιδέα για δράση θεωρείται σωστή και προπαντός εφικτή. Κάθε λογικό επιχείρημα, για να πεισθεί ο όχλος, πέφτει στο κενό.
Είχε δίκιο ο Γερμανός θεατρικός συγγραφέας, ποιητής και ιστορικός Σίλλερ που έλεγε ότι «ο καθένας μόνος του μπορεί να είναι έξυπνος, λογικός και σοφός. Κι όμως! Όλοι μαζί κάνουν έναν ηλίθιο».
