ΤΟ ΣΤΕΡΕΟΤΥΠΟ ΤΗΣ «ΘΥΜΩΜΕΝΗΣ ΜΑΥΡΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ», Ο ΜΑΥΡΟΣ ΦΕΜΙΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΟΥΣ
ΤΟ ΣΤΕΡΕΟΤΥΠΟ ΤΗΣ «ΘΥΜΩΜΕΝΗΣ ΜΑΥΡΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ», Ο ΜΑΥΡΟΣ ΦΕΜΙΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΟΥΣ
Ο περίπλοκος αυτός μύθος παρουσιάζει τις μαύρες γυναίκες ως κακόβουλες, πεισματάρες, υπερβολικές, αδικαιολόγητα βίαιες προς τους Αφροαμερικανούς άνδρες τους, καθώς και ειρωνικές απέναντι σε αυτούς, κατηγορώντας τους για τα πολλά αδικήματά τους, που κυμαίνονται από την ανεργία έως τη σεξουαλική επιδίωξη για λευκές ή άλλες γυναίκες. Ορισμένες από αυτές (ακτιβίστριες, ακαδημαϊκοί, καλλιτέχνιδες, πολιτικοί) παρέχουν πληροφορίες για το πώς ενισχύεται αυτός μύθος στα Μ.Μ.Ε., τους κοινωνικούς χώρους και τις διαπροσωπικές αλληλεπιδράσεις (Walley-Jean, 2009).
Αυτό το ρατσιστικό στερεότυπο είναι ένας μηχανισμός κοινωνικού ελέγχου, ο οποίος χρησιμοποιείται για την τιμωρία των μαύρων γυναικών, που παραβιάζουν τους δυτικούς κοινωνικούς κανόνες. Τις θέλουν να είναι παθητικές, υπηρέτριες, μη απειλητικές και αόρατες (Pilgrim, 2015).
Η Μισέλ Ομπάμα στο βιβλίο της με τίτλο ‘‘Becoming’’, το οποίο κυκλοφόρησε το 2018, τονίζει ότι αντιμετώπισε τον ρατσισμό, καθώς παρουσιαζόταν με το στερεότυπο της «θυμωμένης μαύρης γυναίκας» επειδή είναι μία «ισχυρή μαύρη γυναίκα».
Η κοινωνικοπολιτική ταυτότητα του μαύρου φεμινισμού
Η μαύρη φεμινίστρια συγγραφέας Patricia Hill Collins αναφέρει ότι η μαύρη φεμινιστική σκέψη παράγεται μόνο από μαύρες γυναίκες, οι οποίες έπρεπε να έχουν μια μοναδική άποψη ή προοπτική των εμπειριών τους ως ομάδα. Όμως η ζωή αυτών των γυναικών, παρά τις ομοιότητες, παρουσιάζει και αρκετές διαφοροποιήσεις, οι οποίες εξαρτώνται από την κοινωνική τάξη, την περιοχή που κατοικούν, την ηλικία και τον σεξουαλικό προσανατολισμό.
Επομένως, αρκετά κοινωνικοπολιτικά θέματα των μαύρων γυναικών μπορεί να βιώνονται και να εκφράζονται διαφορετικά από ξεχωριστές ομάδες Αφροαμερικανίδων. Με άλλα λόγια, η μαύρη φεμινιστική σκέψη περιέχει παρατηρήσεις και ερμηνείες για την Αφροαμερικανίδα, που περιγράφουν και εξηγούν διαφορετικές εκφράσεις κοινών θεμάτων.
Οι μαύρες φεμινίστριες ένιωσαν τον ρατσισμό και την απομόνωση από φεμινιστικά κινήματα λευκών γυναικών, με αποτέλεσμα την περιθωριοποίηση και την καταπίεσή τους. Ρόλο σε αυτό έπαιξε και ο αυξημένος αναλφαβητισμός των μαύρων γυναικών ειδικά τη δεκαετία του 1970. Με αυτά τα δεδομένα, οι μαύρες γυναίκες αντιμετώπισαν ζητήματα πολιτικής ταυτότητας και έψαχναν ασφαλείς χώρους για να εκφράσουν τις ανησυχίες τους. Σε πολλές περιπτώσεις οι κυρίαρχες ομάδες των λευκών, ειδικά αυτές που εμπλέκονταν με την πολιτική, φάνηκαν απειλητικές για πολλές ομάδες μαύρων γυναικών.
Η επιμονή των μαύρων γυναικών στον αυτοπροσδιορισμό και την αυτο-εκτίμηση είναι ιδιαίτερα σημαντική, διότι ο καθορισμός και η εκτίμηση της συνείδησης κάποιου για τη δική τους αυτο-καθορισμένη άποψη, ιδίως απέναντι σε εικόνες που καλλιεργούν έναν αυτοπροσδιορισμό ως τον αντικειμενικό «άλλο». Αυτός είναι ένας σημαντικός τρόπος αντίστασης, που είναι απαραίτητος για τα απάνθρωπα λευκά συστήματα κυριαρχίας. Το καθεστώς του "άλλου" σημαίνει ότι είναι "άλλο από" ή διαφορετικό από τον υποτιθέμενο κανόνα της λευκής ανδρικής συμπεριφοράς. Για παράδειγμα στις ταινίες, σε αυτό το μοντέλο, ισχυρά λευκά αρσενικά ορίζονται ως υποκείμενα, οι αληθινοί ηθοποιοί και ταξινομούν άτομα με έγχρωμες και λευκές γυναίκες, ως προς τη θέση τους έναντι αυτού του λευκού ανδρικού προτύπου. Σε αυτού του τύπου τις κινηματογραφικές παραγωγές, με πρωταγωνιστές λευκούς άνδρες ‘‘επιβήτορες’’, οι μαύρες φεμινίστριες αντιδρούν και δεν το αποδέχονται (Collins, 2000).
Οι μαύρες φεμινίστριες πιστεύουν ότι έχουν δυσφημιστεί με το ρατσιστικό στερεότυπο της θυμωμένης μαύρης γυναίκας και υποστηρίζουν ότι θυμωμένες μαύρες γυναίκες υπάρχουν, όπως υπάρχουν σε οποιαδήποτε άλλη ανθρώπινη κοινωνία. Το επακόλουθο της δουλείας είχε πολλά κοινωνικά, οικονομικά και πολιτικά αποτελέσματα, και οδήγησε στην οριοθέτηση αρνητικών φυλετικών στερεοτύπων στην απεικόνιση των μαύρων γυναικών στα μέσα ενημέρωσης. Στο παρελθόν τα Μ.Μ.Ε. τις παρομοίαζαν με διάφορα στερεότυπα, από θηλαστικά έως μαύρα ζαφείρια, ως άσκοπα επιθετικές και ενοχλητικές. Σήμερα μεγάλη ποικιλία μαύρων χαρακτήρων εμφανίζονται σε όλες τις μορφές των μέσων ενημέρωσης σήμερα, συμπεριλαμβανομένων και των στερεοτύπων. Η «θυμωμένη μαύρη γυναίκα» είναι ένας από τους τύπους αυτών των χαρακτήρων. Παραδείγματα σύγχρονων ταινιών που περιέχουν έναν ή περισσότερους χαρακτήρες τις "θυμωμένης μαύρης γυναίκας" είναι οι εξής: Sapphire, from Amos 'n' Andy, 'Crazy Bitch' from The Boondocks, Wilhelmina Slater, a character in Ugly Betty κ.ά. (Kretsedemas, 2010).
Παρά την ανάπτυξη του φεμινιστικού λόγου σχετικά με την πολιτική της μαύρης ταυτότητας, ορισμένοι μαύροι διανοούμενοι και συγγραφείς διαφωνούν με το κίνημα της μαύρης φεμινιστικής πολιτικής ταυτότητας. Για παράδειγμα, ο K. A. Appiah, υποστηρίζει την έννοια της ‘‘τύφλωσης’’ χρώματος και απορρίπτει την πολιτική ταυτότητας ως κατάλληλο μέσο για την επίτευξη κοινωνικής δικαιοσύνης. Για αυτόν, η πολιτική ταυτότητας είναι μια διαδικασία αποκλεισμού της μαύρης κουλτούρας και της ιστορίας της. Ωστόσο, ο συγγραφέας J. A. Tucker πιστεύει ότι η πολιτική ταυτότητας χρησιμεύει ως θεμέλιο όπου μπορεί επιτέλους να επιτευχθεί μακροπρόθεσμα μια ‘‘αχρωματοψία’’, εάν εφαρμοστεί και γίνει κατανοητή στην κοινωνία (Tucker, 2004).
«Θυμωμένη μαύρη γυναίκα» και ψυχοθεραπεία
Τα συμπτώματα που παρουσιάζουν ορισμένες μαύρες γυναίκες κατά τη διάρκεια της ψυχοθεραπείας τους, ενδέχεται να ενισχύσουν αυτόν τον μύθο. Όμως, πολλά από τα αρνητικά χαρακτηριστικά της θυμωμένης μαύρης γυναίκας αναπτύχθηκαν λόγω αντίδρασης και άγχους σε ιστορικά γεγονότα και κοινωνικά φαινόμενα. Ο μύθος αυτός, και όλα τα αντίστοιχα αρνητικά στερεότυπα, επηρεάζουν σημαντικά τον ψυχισμό των μαύρων γυναικών και είναι πιθανό να επηρεάσουν την αποτελεσματικότητα των θεραπειών της ψυχικής τους υγείας.
Η επιτυχής ψυχοθεραπεία απαιτεί πολιτισμική ενσυναίσθηση από τους ειδικούς ψυχικής υγείας, ώστε να είναι καλά προετοιμασμένοι για να αντιληφθούν τις εγγενείς πολυπλοκότητες του ψυχισμού των έγχρωμων πελατισσών τους. Η επίγνωση του μύθου της θυμωμένης μαύρης γυναίκας, των εκδηλώσεων και των μοναδικών εμπειριών τους, μπορεί να αυξήσει τα πρότυπα ετοιμότητας των κλινικών γιατρών και ψυχολόγων, και να προσφέρει πιο επιτυχημένα αποτελέσματα στις θεραπείες τους (Ashley, 2013).
Βιβλιογραφία
- Ashley, W. (2013). The Angry Black Woman: The Impact of Pejorative Stereotypes on Psychotherapy with Black Women. Social Work in Public Health, 29 (1), 27-34.
- Collins, P. H. (2000). Black Feminist Thought. New York: Routledge.
- Harris-Perry, M. V. (2011). Sister citizen: Shame, stereotypes, and Black women in America. New Haven, CT: Yale University Press.
- Kretsedemas, P. (2010). "'But She's Not Black!': Viewer Interpretations of 'Angry Black Women' on Prime Time TV". Journal of African American Studies. 14 (2), 149–170.
- Pilgrim, D. (2015). Understanding Jim Crow: Using racist memorabilia to teach tolerance and promote social justice. Oakland, CA: Ferris State University and PM Press.
- Tucker, J. (2004). A Sense of Wonder: Samuel R. Delany, Race, Identity, and Difference. Middletown, CT: Wesleyan University Press.
- Walley-Jean, J. C. (2009). Debunking the myth of the “angry Black woman”: An exploration of anger in young African American women. Black Women, Gender & Families, 3 (2), 68–86.
