ΜΑΝΤΕΙΑ ΚΑΙ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ
Στην ψυχολογία το Barnum Effect, που ονομάζεται επίσης Forer Effect (φαινόμενο Φόρερ) συμβαίνει όταν τα άτομα πιστεύουν ότι οι περιγραφές προσωπικότητας ισχύουν ειδικά για αυτά (περισσότερο από ό,τι σε άλλους ανθρώπους), παρά το γεγονός ότι η περιγραφή είναι στην πραγματικότητα γεμάτη με πληροφορίες που ισχύουν για όλους.
Το φαινόμενο Φόρερ φαίνεται να εξηγεί γιατί τόσοι πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι οι ψευδοεπιστήμες «λειτουργούν». Το φαινόμενο αυτό αφορά την τάση των ανθρώπων να αξιολογούν τις καταστάσεις με όσο πιο ακριβή τρόπο μπορούν για τους ίδιους, ακόμη και αν οι αναφορές αυτές θα μπορούσαν να εφαρμοστούν σε πολλούς ανθρώπους.
Η αστρολογία, η χαρτομαντεία, η χειρομαντεία κλπ δείχνουν ότι έχουν αποτέλεσμα, επειδή μοιάζουν να παρέχουν ακριβείς αναλύσεις της προσωπικότητας. Επιστημονικές μελέτες αυτών των ψευδοεπιστημών αποδεικνύουν ότι δεν είναι έγκυρα εργαλεία αξιολόγησης της προσωπικότητας, αλλά η κάθε μια έχει πολλούς ικανοποιημένους πελάτες που είναι πεπεισμένοι ότι είναι ακριβείς.
Τα άτομα που αναζητούν συμβουλές από μέντιουμ, χαρτορίχτρες, καφετζούδες, ανθρώπους που ''διαβάζουν'' το μυαλό κλπ, αγνοούν συχνά ψευδείς ή αμφίβολους ισχυρισμούς και, σε πολλές περιπτώσεις, με δικά τους λόγια ή πράξεις παρέχουν οι ίδιοι τις περισσότερες πληροφορίες στον ψευδοεπιστημονικό σύμβουλο. Πολλά από αυτά τα άτομα αισθάνονται συχνά ότι οι σύμβουλοι, τους παρείχαν βαθιές και προσωπικές πληροφορίες.
Οι πιο κοινές ερμηνείες που δίνονται για το φαινόμενο Φόρερ είναι από την άποψη της ελπίδας, των ευσεβών πόθων, της ματαιοδοξίας και της τάσης να προσπαθούμε να βγάλουμε νόημα από την εμπειρία. Οι άνθρωποι έχουν την τάση να αποδέχονται ισχυρισμούς για τον εαυτό τους, ανάλογα με την επιθυμία τους να βγουν αληθινοί. Έχουν την τάση να δέχονται αμφισβητήσιμες, ακόμα και ψευδείς δηλώσεις για τον εαυτό τους, αν τις κρίνουν θετικές ή αρκετά κολακευτικές. Επίσης, δίνουν συχνά αφελή ερμηνεύματα σε ασαφείς ή ασυνεπείς ισχυρισμούς για τον εαυτό τους, για να βγάλουν νόημα από τους ισχυρισμούς των ψευδοεπιστημών.
Ο ψυχολόγος Barry Beyerstein πιστεύει ότι η ελπίδα και η αβεβαιότητα προκαλούν ισχυρές ψυχολογικές διεργασίες που δίνουν πολλά οικονομικά οφέλη σε όλους τους απόκρυφους και ψευδοεπιστημονικούς αναγνώστες του χαρακτήρα. Προσπαθούν να βγάλουν νόημα από τον βομβαρδισμό ασύνδετων πληροφοριών για να φτιάξουν ένα λογικό σενάριο μέσα από ανοησίες.
