ΞΕΝΟΦΟΒΙΑ - ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ
ΞΕΝΟΦΟΒΙΑ - ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ
Υπάρχουν αρκετά ψυχολογικά κίνητρα τα οποία συντηρούν τον ρατσισμό. Αυτά τα κίνητρα αναμφισβήτητα συνεισφέρουν στις ευρύτερες κοινωνικές και θεσμικές δυνάμεις που συντηρούν τον ρατσισμό. Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε αυτά τα κίνητρα, γιατί η γνώση δίνει δύναμη. Το να γνωρίσουμε τις ψυχολογικές δυνάμεις που προάγουν τον ρατσισμό και άλλες μορφές προκατάληψης θα μας βοηθήσει να τον καταπολεμήσουμε.
Σε περιόδους κρίσης και οικονομικών δυσκολιών, παρατηρείται συνήθως η αύξηση κρουσμάτων ξενοφοβίας και ρατσισμού. Σε πολλές μελέτες, οι άνθρωποι αποδίδουν πιο θετικά χαρακτηριστικά στη δική τους ομάδα από ό,τι σε άλλες ομάδες. Αυτό έχει αποδειχθεί διαπολιτισμικό χαρακτηριστικό. Αν και συχνά ακούμε για βαθιά ριζωμένες θεσμικές και πολιτιστικές αντιλήψεις που συμβάλλουν στο ρατσισμό, λιγότερο συχνά ακούμε για τα ψυχολογικά κίνητρα που εμπλέκονται στη διαδικασία.
Με άλλα λόγια, ψυχολογικά, τι οδηγεί ένα άτομο να έχει ρατσιστικές και ξενοφοβικές αντιλήψεις;
α) Αυτοεκτίμηση. Παρατηρείται ότι οι άνθρωποι μερικές φορές χρησιμοποιούν τις προκαταλήψεις και τις διακρίσεις έναντι άλλων για να ενισχύσουν τη δική τους αυτοεκτίμηση. Όταν η αυτοεκτίμηση απειλείται, επιζήμιες πρακτικές και πεποιθήσεις, όπως ο ρατσισμός, φαίνεται να αποκαθιστούν την αυτοεκτίμηση, τουλάχιστον σε κάποιους.
β) Σιγουριά και σταθερή δομή. Πολλοί άνθρωποι προσπαθούν να έχουν μια πολύ σαφή και ξεκάθαρη άποψη για τον κόσμο. Για αυτούς τους ανθρώπους, ένας ραγδαία μεταβαλλόμενος κόσμος όπως για παράδειγμα η αύξηση του αριθμού των εθνοτικών μειονοτικών πληθυσμών ή σοβαρά κοινωνικοοικονομικά γεγονότα, προκαλεί μεγάλη ανησυχία. Για αυτούς τους ανθρώπους, η προκατάληψη φαίνεται να είναι ένα μέσο για να διατηρηθεί ένα πολύ άκαμπτο σύστημα πεποιθήσεων για τον κόσμο. Οι άνθρωποι που δεν διαθέτουν αυτά τα χαρακτηριστικά, είναι πιο ανοιχτοί στο νέο και επεξεργάζονται καλύτερα τις αλλαγές στη ζωή τους, διακατέχονται πολύ λιγότερο από ρατσιστικά συναισθήματα, μισαλλοδοξία ή φόβο στο διαφορετικό.
γ) Επικράτηση. Οι μελετητές, αντλώντας υλικό από την εξελικτική ψυχολογία, έχουν επίσης ισχυριστεί ότι ο ρατσισμός μπορεί να καθοδηγείται από κίνητρα για κυριαρχία. Για να εγκατασταθεί μια ιεραρχία, θα πρέπει να υπάρχουν διαφορές μεταξύ των ανθρώπων. Ο ρατσισμός βοηθά στη διατήρηση των διαφόρων καθεστώτων, διότι καταπιέζει τις μειονοτικές ομάδες.
Τι μπορεί να γίνει για να ελαχιστοποιηθεί ή να εξαλειφθεί το φαινόμενο;
Είναι γενικά παραδεκτό ότι η καλύτερη αντιμετώπιση ενός δυσλειτουργικού κοινωνικού φαινομένου είναι η πρόληψη και όχι η καταστολή. Η πιο ευρέως χρησιμοποιούμενη τεχνική για την προώθηση της φυλετικής αρμονίας είναι η ανάμιξη φυλετικών ή εθνοτικών ομάδων σε νέες ομάδες όπου συνεργάζονται για έναν κοινό στόχο. Μερικές από τις πιο υποσχόμενες τεχνικές έχουν στόχο παιδιά του Δημοτικού, των οποίων οι προκαταλήψεις δεν είχαν το χρόνο να διαμορφωθούν ή να παγιωθούν κ.ά.
